Vrees voor milieuramp bij ingestorte goudmijn in Turkije: 'Onze dieren gaan dood'
In het theehuis in de hoofdstraat van het Turkse stadje Ilic is de mijnramp nog altijd het gesprek van de dag. "We zijn terneergeslagen", zegt Hasan. "De jongens die onder het puin liggen zijn onze buren, onze vrienden." Maar verbaasd zijn ze niet dat dit is gebeurd. De Çöpler-goudmijn, vlak buiten Ilic, is al jaren controversieel, vanwege de schade aan het milieu en de leefomgeving. "Die mijn had al veel eerder gesloten moeten worden. Het heeft ons alleen maar ellende gebracht."
Op 13 februari stortte zo'n 10 miljoen ton aarde naar beneden op een plek waar mijnwerkers aan het werk waren. Op beelden van de dashcam van een vrachtwagen is te zien hoe een donkerbruine drab in razend tempo de weg op stroomt. Drie vrachtwagens komen op tijd weg, maar de vierde verdwijnt in de modderstroom. Naar negen mannen die op het terrein aanwezig waren wordt nog altijd gezocht.
Berg des doods
Een aantal van hen zou in een container hebben gezeten toen die werd bedolven door de modderstroom. Reddingswerkzaamheden worden bemoeilijkt door aanhoudend gevaar van nieuwe aardverschuivingen. En waarschijnlijk ook door de aanwezigheid van giftige stoffen.
De aardverschuiving kwam niet door weersomstandigheden of een aardbeving. Het was een kunstmatige berg die door gebrekkige veiligheidsmaatregelen is ingestort, zegt Ferhat Akilma van een onafhankelijke mijnwerkersvakbond in Ilic. "Dit is geen ongeluk. Ze hebben een berg des doods gecreëerd." Op foto's van mijnwerkers is te zien hoe er voor de ramp al dikke barsten in de berg restafval zitten. Mijnwerkers verklaren dat ze leidinggevenden waarschuwden, maar dat er niks mee werd gedaan.
Turkse mijnen hebben een slechte reputatie. De grootste mijnramp was die in een kolenmijn in Soma in 2014, toen 301 mijnwerkers om het leven kwamen. In 2022 vonden 41 mijnwerkers de dood na een explosie in een mijn in Amasra.
Giftige stoffen
De Çöpler-mijn, in de provincie Erzincan, is de grootste goudmijn in Turkije. Het gebied bestrijkt bijna 1750 hectare. Het is een zogenoemde open-pit mijn, waar goud bovengronds uit gesteente wordt gehaald. Er wordt gewerkt met giftige stoffen waaronder cyanide, een gif dat al bij inademing kan leiden tot een hartstilstand. De goudmijnindustrie is wereldwijd controversieel omdat ook hoge concentraties giftig arsenicum, lood en andere zware metalen zorgen voor gezondheidsrisico's voor omwonenden.
De mijn bij Ilic wordt sinds 2010 geëxploiteerd door het bedrijf Anagold, een joint-venture van het Canadees-Amerikaanse bedrijf SSR Mining en het Turks Calik Holding. Calik Holding is een bedrijf waarvan bekend is dat het nauwe banden heeft met de regering van president Erdogan.
Al jaren werd gewaarschuwd voor de goudmijn. Meerdere ongelukken vonden er plaats. Het laatste incident was in 2022. Toen lekte er cyanide in het grondwater nadat een pijpleiding met het giftige middel was gebarsten. De mijn moest toen tijdelijk dicht, maar kon al snel weer open na het betalen van een boete.
Vrees voor Eufraat
Milieudeskundigen vrezen dat de giftige stoffen nu in grotere hoeveelheden het grondwater in lekken, en zo uiteindelijk de naastgelegen rivier de Eufraat zullen besmetten. De Eufraat stroomt door naar Syrië en Irak en is één van de langste rivieren in het Midden-Oosten.
De vereniging van Turkse ingenieurs en architecten luidde in november 2023 al de noodklok over de goudmijn vanwege een "groot risico op een aardverschuiving". Nu roepen ze op tot een onmiddellijk en permanent sluiten van de mijn.
Het ministerie van Milieu trok zaterdag de milieuvergunning van Anagold in, maar het is nog onduidelijk of de mijn daardoor ook zal moeten sluiten. Na de ramp werden acht medewerkers van het mijnbedrijf aangehouden voor verhoor, zes zitten nog vast.
Actievoerder aangehouden
Wie ook werd opgepakt is Sedat Cezaryirlioglu, die al jaren actievoert tegen de goudmijn in zijn achtertuin. Hij had zich na de ramp ferm uitgesproken in Turkse media, en werd aangeklaagd voor het verspreiden van desinformatie. 24 uur zat hij in de cel, de rechter gaf hem een gebiedsverbod voor een straal van drie kilometer rond de mijn. Hij is woedend.
"Ik waarschuw al negen jaar dat er hier met kankerverwekkende stoffen wordt gewerkt en dat ons grondwater besmet raakt door die mijn", roept hij op het terras van het theehuis in Ilic, waar hij als een held wordt ontvangen na zijn vrijlating uit de gevangenis. "Ik heb gewaarschuwd dat die cyanideberg een keer ontploft. Niemand luisterde. Nu het is gebeurd, pakken ze mij op."
Cezaryirlioglu en zijn medestanders zijn bang dat de regering de milieugevolgen van een groot cyanidelek stil probeert te houden zodat de winstgevende mijn niet hoeft te sluiten. Volgens Ferhat Akilma van de mijnwerkersvakbond worden mijnwerkers onder druk gezet. "Ze vrezen voor hun baan. Ze krijgen e-mails en sms'jes dat ze niet met de media mogen praten."
Hoeveel cyanide er in het grondwater terecht is gekomen na de ramp van vorige week, is nog moeilijk vast te stellen. De autoriteiten zeggen dat ze in de rivier de Eufraat en in het drinkwater op dit moment geen cyanide hebben aangetroffen. Verschillende experts voorspellen dat het via grondwater wel degelijk in de rivier terecht zal komen.
De mannen bij het theehuis vrezen dat ook. "Het water is hier allang besmet. Onze dieren gaan dood. En we horen al jaren geen vogels meer fluiten."
